گزارش تحلیلی وضعیت کیفیت اینترنت ایران: بحران دسترسی، رشد فیلترشکن‌ها و پیامدهای امنیتی
توسط: منبع: کمیسیون اینترنت و زیرساخت انجمن تجارت الکترونیک تهران
پنجمین گزارش کیفیت اینترنت ایران، تصویری هشدار دهنده از تثبیت بحران زیرساختی، افزایش ۸۶ درصدی استفاده از فیلترشکن، و رتبه ۹۷ از ۱۰۰ کشور در شاخص کیفیت اینترنت ارائه می‌دهد. این گزارش با تحلیل داده‌های فنی( Google CRUX، OONI، Cloudflare ) و نظرسنجی‌های ملی (همکاری با ایسپا)، تأکید می‌کند که سیاست‌های محدودکننده نه تنها بهبودی ایجاد نکرده، بلکه به چرخه معیوب امنیتی-اقتصادی دامن زده است.
بخش ۱: ارزیابی فنی کیفیت اینترنت
رتبه‌بندی جهانی:
- ایران در میان ۱۰۰ کشور برتر از نظر GDP، رتبه ۹۷ را کسب کرده است.
- سه شاخص کلیدی:
- کندی سرعت: امتیاز ۸۴ از ۱۰۰
- اختلال شبکه: امتیاز ۹۲ از ۱۰۰
- محدودیت دسترسی: امتیاز ۹۹ از ۱۰۰ .
روش‌شناسی:
- شاخص تأخیر (TaaS): تحلیل داده‌های Google CRUX.
- محدودیت‌ها: داده‌های پایگاه
- سرعت: اندازه‌گیری مبتنی بر رادار Cloudflare .
نکات کلیدی:
- کیفیت اینترنت ایران پس از حملات اسرائیل بدون بهبود معنادار باقی مانده است.
- اختلال در پروتکل‌های نوین HTTP/3، IPv6 حتی یک ماه پس از جنگ نیز تداوم دارد .
بخش ۲: رفتار کاربران و پیامدهای اجتماعی
آمارهای تکان‌دهنده از نظرسنجی ایسپا (خرداد ۱۴۰۴):
- ۸۶ درصد کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند.
- ۹۳.۸ درصد جوانان زیر ۳۰ سال به ابزارهای عبور از فیلتر متکی هستند.
- ۶۳ درصد کاربران، اینستاگرام را پلتفرم اول خود معرفی کردند؛ ۶۰ درصد کسب‌وکارها درآمد اصلی‌شان از اینستاگرام است.
- ۶۲.۲ درصد کاربران پیش از فیلترینگ گسترده سال ۱۴۰۱، نیازی به فیلترشکن نداشتند .
پیامدهای امنیتی:
- استفاده از فیلترشکن‌های غیررسمی، تهدیدات امنیتی (نظیر هک سامانه‌های مالی) و تحمیل هزینه‌های اضافی به خانوارها را افزایش داده است .
بخش ۳: تحلیل سیاست‌گذاری و چرخه معیوب
اینترنت طبقاتی؛ راه‌حلی ناکارآمد:
- اعمال محدودیت گسترده: به بهانه “حفاظت از کاربران” (مانند فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی).
- مقاومت عمومی: دور زدن محدودیت‌ها توسط ۸۶ درصد کاربران و تشدید مشکلات امنیتی.
- راه‌حل نمایشی: رفع فیلتر فقط برای گروه‌های خاص (روزنامه‌نگاران، دانشجویان) بدون اصلاح زیرساخت .
سیاست‌های بی‌ثمر:
- ایران‌اکسس (Iran Access): فیلتر کردن سایت‌های داخلی برای کاربران خارجی که ۸۰ درصد وب‌سایت‌های دولتی را شامل می‌شود.
- هیچ سود امنیتی/اقتصادی برای کشور نداشته و هزینه‌های اجرایی سنگینی تحمیل کرده است .
بخش ۴: روندهای نوظهور و مقایسه‌های جهانی
رشد استارلینک:
- استفاده از اینترنت ماهواره‌ای رشد جهشی داشته و به گزینه‌ای حیاتی در برابر اختلالات شبکه تبدیل شده است .
مقایسه با کشورهای دیگر:
- شاخص RTT (زمان پاسخگویی شبکه): ایران با میانگین ۲۹۵ میلی‌ثانیه، پایین‌تر از کشورهای جنگ‌زده مانند سودان و کنگو قرار دارد.
- تجربه کاربری: قابل مقایسه با کوبا، ترکمنستان و آنگولا .
تأثیر فیلترینگ بر اقتصاد دیجیتال:
- پس از رفع فیلتر گوگل پلی و واتس‌اپ، مصرف پهنای باند بین‌الملل ۱۰ درصد افزایش یافت، که نشان‌دهنده تقاضای فروخورده کاربران است .
بخش ۵: خواسته‌های جامعه فناوری
بیانیه ۱۰۰ استارت‌آپ ایرانی (شامل دیجی‌کالا، اسنپ، تپسی):
- رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های آموزشی/مهارتی.
- افزایش پهنای باند بین‌الملل.
- آزادسازی پروتکل‌های نوین HTTP/3، IPv6
نتیجه‌گیری: راه‌کارهای فوری
گزارش تأکید می‌کند که مشکل کیفیت اینترنت ایران ریشه در سیاست‌های داخلی دارد، نه تحریم‌ها. راه‌حل‌های پیشنهادی:
- رفع فیلترینگ سایت‌های کاربردی برای کاهش فشار بر زیرساخت.
- توقف اختلال عمدی شبکه به بهانه مقابله با فیلترشکن.
- شفاف‌سازی معیارهای امنیتی و تعادل بین امنیت و حقوق دیجیتال.
> “اصرار لجوجانه بر محدودیت‌های حداکثری، اعتماد عمومی و اقتصاد دیجیتال را نابود می‌کند” .
دانلود گزارش کامل :
تست دیدگاه